نقدینگی و چرخش قیمتها
1399/04/03
پیمان مولوی
پیش از آنکه بخواهیم روند رو به رشد قیمتها و افزایش نرخ تورم را به افزایش قیمت دلار گره بزنیم، لازم است روند تغییرات متغیرهای کلان اقتصادی در سال‌های گذشته را از نظر بگذرانیم. بر اساس آخرین گزارشی که از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس منتشر شده، پایه پولی طی هشت سال گذشته رشد ۱/۴ درصدی داشته که در نتیجه آن نقدینگی در این بازه زمانی شش برابر شده است.
در همین دوره هشت ساله، رشد اقتصادی ایران به سمت صفر گرایش پیدا کرده است. بنابراین در اقتصادی که نقدینگی تولید می‌کند، پایه پولی را افزایش می‌دهد، رشد مثبت اقتصادی ندارد و با چالش بزرگ تحریم‌ها دست به گریبان است، انتظاری جز ثبت نرخ‌های تورم بالای کنونی وجود ندارد.
چرایی این موضوع ریشه در نحوه استفاده از ابزارهای سیاستگذاری دارد به طوری که مقامات دولتی تجربه و خطا را مقدم بر استفاده صحیح از ابزارهای موجود می‌دانند، نگاه علمی را کنار گذاشته و به تجربه جهانی پشت پا می‌زنند. برای همین است که نام ایران در میان کشورهایی که تورم بالایی را در اقتصاد تجربه می‌کنند و تعدادشان به اندازه انگشتان یک دست است، دیده می‌شود. بنابراین در چنین اقتصادی افزایش نرخ تورم امری کاملا طبیعی است و چنانچه قیمتها به سمت پایین حرکت کنند باید در خصوص چرایی آن شک کرد.
در وضعیت فعلی که دلار به نرخ‌های نجومی دست یافته، بانک مرکزی از تزریق ارز به بازار خودداری می‌کند، چه آنکه سیاستگذار به این نکته پی برده که به اندازه تزریق ارز به بازار، تقاضا برای ارز وجود خواهد داشت. پیش از این پیش‌بینی‌ها حول افزایش نرخ دلار تا ۲۰ هزار تومان در تابستان سال جاری می‌چرخید اما سیاستگذاری نادرست بانک مرکزی در خصوص نرخ بهره افزایش نرخ دلار را سرعت بخشید.
در اقتصادی که نرخ تورم سال گذشته آن ۴۱ درصد بوده و در سال جاری هر یک از بازارهای اصلی همچون بازار مسکن و اجاره، ارز، طلا و خودرو با رشد حداقل ۱۵ تا ۳۰ درصدی مواجه بوده‌اند، کاهش نرخ بهره بدون ریسک به ۱۵ و بعد از آن به ۱۲ درصد، سیگنال مثبتی به کل مجموعه اقتصاد است که با ایجاد بدهی و خروج نقدینگی از بانک‌ها، سرعت رشد قیمتها در بازارهای مختلف اقتصادی را افزایش دهند که در آمارهای اقتصادی نهادهای دولتی به روشنی دیده می‌شود.بنابراین در اقتصاد دلاریزه ایران، وقتی نقدینگی رشد می‌کند، تقاضای سایر بازارها رو به افزایش می‌گذارد و این افزایش تقاضا به بازارهایی همچون مسکن، ارز، طلا و سرمایه اصابت می‌کند. با توجه به حرکت موازی بازارها و تقدم و تاخر آنها، افزایش رغبت سرمایه‌گذاران برای حضور در بازار سرمایه در طول مدت اخیر و رشد شاخص بورس، به تدریج به سایر بازارها نیز سرایت کرده و آنها را نیز در مسیر افزایشی قرار می‌دهد و این چرخه تا زمان تولید نقدینگی و عدم رشد اقتصادی ادامه خواهد داشت.
* دبیرکل انجمن اقتصاددانان ایران