تحلیل رویداد های اقتصادی این روزهای ایران و جهان (گفتگوی دکتر پیمان مولوی با پایگاه خبری تحلیلی با اقتصاد)
1398/12/20
دبیر اجرایی انجمن اقتصاددانان ایران:
بحرانی بزرگ‌تر از 2008 در انتظار اقتصاد جهانی؟/ بهترین زمان برای مهندسی مالی اقتصاد ایران در بورس فراهم شده است/با بخش‌نامه و دامنه نوسان نمی‌توان ورود نقدینگی را مدیریت کرد
شیوع جهانی کروناویروس و کاهش قیمت جهانی نفت، درپی جنگ نفتی روسیه و اوپک، ریزش شدید بازارهای مالی و سقوط بورس‌های بزرگ آسیایی را به‌دنبال داشت. بورس ایران نیز متاثر از این جریانات و همچنین گسترش دامنه اپیدمی کروناویروس (کووید19)، امروز شاهد ریزش شاخص و تشکیل صف فروش در سهم‌های بزرگ و شاخص‌ساز فولادی، پالایشی و پتروشیمی بود.
بحرانی بزرگ‌تر از 2008 در انتظار اقتصاد جهانی؟/ بهترین زمان برای مهندسی مالی اقتصاد ایران در بورس فراهم شده است/با بخش‌نامه و دامنه نوسان نمی‌توان ورود نقدینگی را مدیریت کرد
چشم‌انداز بازار سرمایه و اقتصاد ایران و جهان را با دکتر پیمان مولوی، دبیر اجرایی انجمن اقتصاددانان ایران، مطرح کرده‌ایم. این اقتصاددان و مدرس بازارهای مالی، معتقد است: «ریزش امروز شاخص بورس ایران را نمی‌توان ملاک قرار داد و صعود و سقوط، ذات بازارهای مالی است اما باتوجه به ورود قابل توجه نقدینگی روزانه به بازار سرمایه، بهترین فرصت برای مهندسی مالی اقتصاد ایران فراهم شده است.» مولوی می‌گوید: «الان زمان صدور بخش‌نامه‌هایی مانند کاهش دامنه نوسان نیست و مدیران بورس باید با افزایش عرضه سهام شرکت‌های بزرگ، اقتصاد کشور را در این شرایط دشوار مهندسی مالی کنند.» متن گفت‌وگوی خبرنگار بااقتصاد را با دکتر مولوی می‌خوانید.
-همان‌گونه که مستحضر هستید کاهش قیمت جهانی نفت امروز منجر به سقوط شاخص در بورس‌های بزرگ مانند بورس ژاپن شد و بر بورس ایران نیز تاثیر گذاشت. ارزیابی جناب عالی چیست؟
ریزش امروز شاخص بورس را نمی‌توان ملاک قرار داد و باید دید تا پایان هفته چه اتفاقی رخ می‌دهد. ممکن است شاخص بورس فردا با صعود بالاتری همراه باشد. ریسک‌هایی مانند کاهش قیمت جهانی نفت به‌همراه اپیدمی کووید 19 (کروناویروس) بر بازارهای مالی جهان سایه افکنده است و در صورت گسترده‌تر شدن کووید 19 در جهان، فیدبک‌های منفی آن در بازارهای مالی بیشتر شده و حتی ممکن است باعث سقوط بازارهای مالی شود و بحرانی بزرگ‌تر از سال 2008 ایجاد کند اما اگر بازارها عقلانی برخورد کنند، رشنالیسم یا همان عقلانیت، مانع از گسترش دامنه بحران می‌شود. بازار سرمایه ایران، مانند سایر بخش‌های اقتصادی دارای استانداردهای بین‌المللی نیست و مولفه‌های رشد آن نیز ناشی از رشد اقتصاد ایران نبوده است. ورود نقدینگی‌های جدید، افزایش بازدهی شرکت‌ها همزمان با قیمت دلار و تورم، شاخص بورس را هم رشد می‌دهد.
در این میان کووید 19 هم وارد ایران شده و چرخه اقتصاد کشور را با بحران بیشتری روبه‌رو کرده است. در رشد منفی اقتصادی، کسبوکارها ضعیف و قدرت رقابت بنگاه‌های تولید کاهش می‌یابد. به دلیل رشد منفی اقتصادی است که در شرایط اپیدمی کووید 19، دولت نمی‌تواند مانند سایر کشورها روی قرنطینه شهرها تاکید کند. در اثر رشد منفی اقتصادی در سال‌های اخیر، برخی از کسب‌کارها متوقف و یا تضعیف شده‌اند و افراد پس‌انداز مالی چندانی ندارند تا در شرایط قرنطینه و برای مدت زمان طولانی سرپا بمانند. ناگفته نماند که این وضعیت در سال آینده حادتر خواهد شد.
-بورس چگونه می‌تواند به رشد اقتصادی یا دست‌کم کاهش روند منفی اقتصاد کشور کمک کند؟ آیا می‌توان همچنان به بازار سرمایه امیدوار بود؟
هرچند رشنالیسم یا عقلانیت‌گرایی در روند صعود و نزول بورس ناشی از روند ساری و جاری اقتصاد کشور نیست اما نباید ابعاد اقتصادی کووید 19 را نادایده گرفت. این اتفاق در ایران ممکن است بر دو دوازهم اقتصاد کشور تاثیر بگذارد و این در زنجیره ارزش 400 میلیارد دلاری عدد بزرگی است که همه کسب‌وکارهای خرد و کلان از طباخی‌ها گرفته تا صنایع بزرگی مانند فولاد، پتروشیمی و غیره را دربر می‌گیرد و شرکت‌ها را با مشکلات دیگری روبرو می‌کند. در بخش وسیع‌تر، صادرات شرکت‌های صادرات‌محور در سایه کووید 19 به کشوهای همسایه نیز دچار وقفه شده و قسمتی از افت بازدهی شرکت‌های بزرگ بورسی و ریزش شاخص‌ها از این موضوع نشات می‌گیرد که به‌نظر می‌رسد ادامه‌دار هم باشد. مسئولان و تصمیم‌سازان باید این واقعیت‌ها را بپذیرند و مشکلات اقتصادی را به صورت فاندامنتال حل کنند. اقتصاد ایران در سال آینده زیر فشار بیشتر قرار می‌گیرد و فشار آن به مردم هم وارد می‌شود. در چنین شرایطی دولت هنوز پکیج اقتصادی را که بتواند تا اردیبهشت ماه به کسبوکارها کمک کند، تدارک ندیده است. درخواست معافیت مالیاتی و تامین اجتماعی نشان می‌دهد که مسئولان پیش‌گیری را با درمان اشتباه گرفته اند. بدهی مالیاتی و تامین اجتماعی برای بنگاه‌هایی که درآمدشان به یک بیستم ماه‌های گذشته رسیده است، چه دردی را دوا می‌کند؟ بخشودگی و تعویق اجاره‌ها از سوی مالکان تا کی می‌تواند ادامه داشته باشد؟
به‌نظر می‌رسد که دولت هنوز درک درستی از ابعاد و زوایای کووید 19 و بحران اقتصادی که برای ما ایجاد خواهد کرد، ندارد و به مدیریت ریسک هم اعتقادی ندارد و اعتنایی نمی‌کند. برای کاهش دامنه بحران، باید یک دیدگاه کاملا مستقل شکل بگیرد و متخصصان ابعاد و زوایای آن را بررسی و چاره‌اندیشی کنند. متاسفانه این چالش در بازار سرمایه و بورس ایران هم مشاهده می‌شود و مدیران بازار می‌خواهند با صدور بخش‌نامه و دستورالعمل‌هایی مانند کاهش دامنه نوسان، ورود نقدینگی‌ها را کنترل کنند درحالی که باید قبلا به آن فکر می‌کردند. به‌باور من، هنوز هم بازار سرمایه بهترین مکان برای جذب نقدینگی است به شرط این‌که شرکت‌های بزرگ و توانمند، آماده عرضه حداکثری شوند و از این نقدینگی برای تامین سرمایه، رشد و ماندگاری‌شان استفاده کنند. بسیاری از شرکت‌های بزرگ و پربازده، هم‌اکنون نیاز به تامین مالی دارند و مدیران سازمان بورس باید هرچه سریع‌تر اقدامات لازم را برای ورودشان به بورس فراهم و از این فرصت مغتنم -که خیلی کم پیش می‌آید- برای مهندسی مالی و تامین مالی اقتصاد ایران استفاده کنند. البته معلوم نیست استراتژی بانک مرکزی چیست و چه برنامه‌ای برای نرخ بهره دارد!
-چشم‌انداز بازارهای جهانی چگونه است؟ آیا در اقتصادهای بزرگ مانند امریکا، سیاست کاهش نرخ بهره را هم می‌توان در همین راستا ارزیابی کرد؟
بله. امریکا برای این‌که بتواند در مقابل ویروس کووید19 در امان بماند، نرخ بهره را بجای 25 صدم درصد، نیم درصد کاهش داد و به دلیل بزرگی ابعاد این اتفاق، فیدبک‌های لازم را هم دریافت کرد، اما الان چشم‌انداز روشنی در بازارهای جهانی وجود ندارد. به صورت طبیعی همه بازارها واکشن‌های عادی نشان می‌دهند و رشد صعودی و سیر نزولی بازارها، یک روند عادی و ذاتی است و هیچ تضمینی برای صعود همیشگی بازارها وجود ندارد. تنش‌های کنونی در بازارهای جهانی دلایل فاندامنتال دارد. همچنین تاثیر بازار و اقتصاد ایالات متحده، بدهی‌های ملی این کشور و تزریق نقدینگی روزانه 100 میلیارد دلار در این بازارها هنوز نتایج مثبتی نداشته است. از در همین راستا، برای نخستین بار کاهش نرخ اوراق قرضه 10 ساله امریکا به زیر یک درصد رسیده است که بر چشم‌انداز اقتصاد جهانی تاثیرگذار خواهد بود.
در مجموع زنجیره تامین در دنیا که تقریبا بعد از جنگ جهانی دوم با گسترش خطوط هوایی، زمینی، ریلی و دریایی ایجاد شده، دچار مشکل شده است. در این زنجیره شرکت‌ها به سمت بهره‌وری بیشتر و حذف انبارداری رفتند و حالا بیزنس‌های کشورهای پیشرفته و حتی کوچک‌تر نیز دچار مشکل شده‌اند.
موضوع دیگر کاهش رشد اقتصادی جهان زیر تاثیر کووید 19 است. تقریبا رشد اقتصادی چین 2درصد کم‌تر از آن چیزی است که اعلام شده و اکنون در دست بررسی است و تاکنون، اقتصاد ایالات متحده، اتحادیه اروپا و ژاپن از آن متاثر شده‌اند و رشد اقتصادی برخی کشورها احتمالا منفی می‌شود. این یک واکنش جهانی نسبت به این اتفاق است و هیچ کسی آن را پوشالی نمی‌داند و تمامی بازارها هم بر حسب طبیعت‌شان به آن واکنش نشان می‌دهند. از سوی دیگر دولت‌ها نیز بسته‌های حمایتی برای بقا و دوام کسبوکارها اختصاص می‌دهند. برای نمونه، کره جنوبی 8/9 میلیارد دلار، چین 150 میلیارد دلار بسته حمایتی تزریق کرده‌اند و امریکا و اتحادیه اروپا هم پکیج‌های خودشان را دارند و با نگاه واقع‌بینانه و مدیریت ریسک و ارزش‌گذاری آن بر اقتصادشان و همچنین میزان تاثیرپذیری کسبوکارها، از آنها حمایت می‌کنند.
در ایران اما وضعیت متفاوت است و از آنجایی که مسئولان ما، استاد در نظر نگرفتن مشکلات و اجرای رویکردهای شعارگونه هستند، الان هم همین واکنش را نسبت به کووید 19 و تاثیر آن بر اقتصاد کشور، نشان می‌دهند. اقتصاد ایران تا زمانی که مشکلاتش را به صورت فاندامنتال حل نکند، بروز هر مشکل دیگری، بر چالش‌های قبلی اضافه می‌شود و فشار بیشتری بر اقتصاد شکننده وارد می‌کند.